Sürdürülebilir bir gelecek için üretimden tüketime kadar her alanda bu anlayışla ilerlenmesi oldukça önemli. Bu durum tabii ki zeytinyağı üretiminde de geçerli.
Biliyoruz ki zeytin ağaçlarına ve çevreye zarar vermeden üretim yapmak, sürdürülebilir tarımın temel noktası. Ancak bu nokta dışında dikkat edilmesi gereken bir unsur daha var. O da üretim sırasında çıkan atıkların yönetilmesi. Çünkü her alanda olduğu gibi zeytinyağı üretiminde de atık oluşumu kaçınılmaz. Peki, bu atıklar neler ve bunları tekrardan değerlendirmek mümkün mü? İşte, bu soruların cevabını verebilmek için atık yönetiminin detaylarını incelemek gerekli.
O halde gelin, çöp olarak gördüğümüz ürünleri sürdürülebilir bir bakış açısı ile değerlendirmemizi sağlayan atık yönetimini ve bu yönetimin zeytinyağı üretimindeki önemini birlikte inceleyelim.
Atık Yönetimi Neden Önemli?
Ürünlerin hem üretimi hem de tüketimi sırasında aslında pek çok atık ortaya çıkıyor. “Bu atıklar ne kadar olabilir ki?” diyorsanız hayatımızda büyük bir yer kaplayan bu atık dağını daha iyi anlamak için TÜİK Atık İstatistiklerine bakmakta fayda var.
2022 TÜİK Atık İstatistiklerine göre sadece 2022 yılında oluşan atık miktarının 109,2 milyon ton olduğu biliniyor. Her sene böyle milyonlarca atık oluştuğunu düşünürsek dev bir atık dağının ardında yaşadığımızı söylemek mümkün. “Peki, bu tonlarca atığı azaltmak ve hatta ortadan kaldırmak mümkün mü?” diye düşünüyorsanız da atık yönetimi ile mümkün olduğunu belirtelim.
Atık oluşumunu engellemek ve oluşan atıkları ortadan kaldırmak için aslında pek çok yol var. Tüm bu yolların en çok tercih edilmesi gerekenden en az tercih edilmesi gerekene göre sıralandığı bir atık yönetimi piramidi bulunuyor. Bu piramidin ilk basamaklarında ise önleme, azaltma ve tekrar kullanma yer alıyor. En altta ise bertaraf etme var. Yani atıkların yakılarak ya da bir yerde toplanarak ortadan kaldırılması. Ancak bu işlemlerin çevreye zararı büyük. Bu nedenle alt basamağa ulaşmadan atık azaltmak, önlemek ve oluşan atıkları tekrar kullanmak için neler yapılabilir diye düşünmek şart. Bu nedenle de her alanda atıkların yönetilmesi için çalışmaların yapılması, dünyanın geleceği için büyük bir ihtiyaç. Özellikle de organik atık açısından zengin bir yapıya sahip tarımsal faaliyetlerde.
Tarım alanları, aynı zamanda pek çok organik atığın oluştuğu alanlar. Yani tarımsal faaliyetlerde atıkların değerlenmesi, daha büyük bir öneme sahip. Çünkü tarımsal üretim esnasında ortaya çıkan organik atıklar, aynı zamanda gıda israfının bir parçası. Tüketilebilir ya da tekrar kullanıma kazandırılabilir bu ürünlerin çöpe gitmesini engellemek için de atık yönetimi yapmak oldukça önemli.
Zeytinyağı Üretiminde Atık Yönetimi
Zeytinyağı, biliyoruz ki eşsiz tadı ve yüksek besin değerleri ile oldukça kıymetli zeytin meyvesinden üretiliyor. Ancak zeytinin, zeytinyağı yolculuğunda sadece yağ oluşumuna dikkat edildiği için zeytinin büyük bir bölümü atık olarak değerlendiriliyor. Bu durumu daha iyi anlamak için de zeytinyağı üretimine daha yakından bakmakta fayda var.
Zeytinyağı üretmek için toplanan zeytinler ezilerek hamur kıvamına getiriliyor. Sonrasında ise bu hamur, yoğurularak zeytinyağının açığa çıkması sağlanıp pirina olarak adlandırdığımız hamur, yağdan ayrıştırılıyor. İşte, bu noktada yağ yolculuğuna devam ederken pirina ise atık olarak karşımıza çıkıyor
Peki, pirina tam olarak nedir? Pirinayı, zeytinin yağı ortaya çıktıktan sonra kalan posa olarak tanımlamak mümkün. Ancak bu posanın değeri, içindekilerde saklı. Çünkü pirinanın içinde zeytinin eti ve çekirdeği bulunur. Kısacası zeytinin yağı kadar kıymetli olan tüm bölümleri, üretim aşamasında aslında bir atık. Ancak zeytinin besleyici özellikleri göz önüne alındığında “Bu posanın atık olması ne kadar doğru?” diye düşünmemek oldukça zor. Bu düşüncenin bizi götürdüğü nokta ise tabii ki posayı değerlendirmek için zeytinyağı üretiminde sıfır atık bilinci ile atık yönetimi yapmak.
Zeytin Çekirdeği Nasıl Ayrıştırılır?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi zeytinyağı üretiminde oluşan pirina, zeytinin eti ve çekirdeğinden oluşuyor. Hamur kıvamındaki bu karışımdan zeytinin eti ayrılarak tabii ki zeytin ezmesi üretmek mümkün. Ancak bu ayrıştırma için zeytin çekirdeklerinin hamurdan çıkarılması gerekli. Bu işlemi yapmak için de Gaia Oliva olarak üretim aşamasında bizim de kullandığımız çekirdek ayrıştırıcı makineler bulunuyor. Bu makineler sayesinde posadan çekirdek ayrıştırılıyor.
Ancak bu aşamada da şu soruyu sormak gerekli: Zeytin çekirdekleri atık mıdır? Zeytin tüketirken de çekirdekleri ayırıp çöpe attığımız için zeytinin bu bölümünü, atık olarak düşünebilirsiniz. Ancak zeytin çekirdeğinin çöp olmadığını ve hatta pek çok alanda kullanabildiğini belirtelim. Bu nedenle ayrıştırılan zeytin çekirdekleri de tekrar kullanıma kazandırılabilir.
Zeytin Çekirdeği ile Neler Yapılır?
Zeytin çekirdeği, zeytinin genellikle çöpe giden bölümü olsa da aslında bu çekirdekler, pek çok alanda yeniden değerlendirilebilir bir yapıya sahip. “Peki, zeytin çekirdeğinden neler yapılır?” diye merak ediyorsanız zeytin çekirdeğinin farklı kullanım alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
● Zeytin çekirdekleri, doğada kaybolması yüzlerce yıl süren plastiğe karşı biyoplastik için etkili bir hammadde. Zeytin çekirdeklerinden üretilen biyoplastik ise elektronik, ambalaj ve oyuncak gibi pek çok farklı alanda kullanılabiliyor.
● Zeytinin bir parçası olan zeytin çekirdeği de polifenol değeri açısından oldukça zengin. Bu nedenle doğal bir antioksidan olan zeytin çekirdeğinin faydalarından yararlanmak için toz haline getirilip tüketilmesi mümkün.
● Zeytin çekirdeği, aynı zamanda yakıt olarak da kullanılabilen bir ürün. Yandığında sera gazı emisyonunu artıran kömürün aksine zeytin çekirdeği, ısıl değeri yüksek ve kül oranı düşük doğal bir yakıt olarak çevreye zarar vermeden ısınma ihtiyacına çözüm sunuyor.
● Besleyici özelliği sayesinde zeytin çekirdeği, tabii ki sadece insanların tüketimi için değil tüm canlıların verimli beslenmesi için de oldukça uygun. Bu nedenle zeytin çekirdeği, hayvan yemi veya organik gübre olarak kullanılabiliyor.
● Zeytin çekirdeğinin bir diğer kullanım alanı ise kozmetik. Polifenol zengini zeytin çekirdeği, özellikle cilt bakım ürünlerinin içeriğine hem doğal hem de etkili bir dokunuş yapıyor.
Tüm bu kullanım alanlarından da anlaşıldığı gibi zeytinin her bir parçası, ayrı değerli. Biz de de Gaia Oliva olarak bu değeri kaybetmemek için de üretim aşamasında sorumluluğumuzun büyük olduğunu biliyoruz. Bu nedenle zeytinin en doğal halini sofralarınıza taşıdığımız Gaia Oliva zeytinyağlarını üretirken atık yönetimine dikkat ediyor ve pek çok alanda kullanılabilir zeytin çekirdeğinin çöpe gitmesini engellemek için üretim aşamasında ayırıyoruz. Kısacası sürdürülebilir üretim prensiplerinden biri olan atık yönetimi yaparak atıkların azaltılmasına her zaman özen gösteriyoruz.
“Atık yönetimi dışında sürdürülebilir üretim için dikkat edilmesi gereken diğer prensipler nelerdir?” diye merak ediyorsanız “Doğanın Geleceği İçin: Zeytinyağı Üretiminde Sürdürülebilir Yöntemler” yazımızı okuyabilirsiniz.